"МЖМБС аясында педагогикалық диагностика әдістерін зерттеу" тақырыбына хабарлама

Педагогикалық диагностика стандарттың ережелерін көрсететін бастауыш жалпы білім берудің негізгі білім беру бағдарламасын игерудің келесі Мета-пәндік нәтижелерін бағалауға бағытталған -

             Мұғалім әр оқу жылында үш рет жүргізуге міндетті педагогикалық диагностика: оқу жылының басында, I жартыжылдықтың нәтижелері бойынша және жылдың соңында-оқушының алған білімдерін стандартты емес жағдайларда қолдану қабілетін тексереді. Бастауыш білім беру сапасын арттырудағы педагогикалық диагностиканың ерекше маңыздылығы оның нәтижелері мұғалімге: – сынып оқушыларының оқу іс – әрекетін қалай қалыптастыратынын, оның жекелеген компоненттерін игеру деңгейі қалай өзгеретінін, оның ішінде өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі бағалаудың қалыптасу деңгейін қадағалап отыруға; - оқушылар меңгерген жұмыс тәсілдерін анықтауға мүмкіндік береді; - оқушылардың дербестік деңгейін анықтайтын арнайы тапсырмаларды орындау нәтижелерін бақылау. Сонымен қатар, ең алдымен, педагогикалық диагностика әдеттегі бақылау жұмыстарынан, тест тапсырмаларынан айтарлықтай ерекшеленеді, олар оқушылардың алған білімдері мен дағдыларының толықтығы мен беріктігін, яғни олардың пәндік дайындығын ғана анықтайды. Мұғалім өзінің құралдарында педагогикалық диагностикаға ие бола отырып, баланың оқу мүмкіндіктерін толық объективті бағалау үшін қосымша материал алады. Мұғалімнің оқу нәтижесінде оқушымен болатын сапалы өзгерістерді байқауға мүмкіндігі бар, оны тек оқушылардың білімі мен дағдыларын бағалаудың әдеттегі әдістерін қолдана отырып жасау мүмкін емес. Үнемі жүргізілетін диагностикалық жұмыстардың нәтижелерін салыстыру оқушылардың өздеріне белгілі жұмыс тәсілдерін қаншалықты меңгергендігін, қойылған оқу міндетін қалай ұстайтындығын көрсетеді. Сонымен қатар, оқу процесінде балада қандай өзгерістер болатынын, олардың оқу талаптарын түсінуі қалай өзгеретінін, мұғалімнің қандай көмегіне мұқтаж екенін үнемі жазып отыру маңызды. Бұл мұғалімге оқытуды саралау мен дараландыруды тиімдірек жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Мұның бәрі студенттерге тек пәндік емес, сонымен қатар Мета-Пәндік білім мен іс-әрекеттерді игеруге мүмкіндік береді, оларға мыналар жатады: оқушылардың меңгерген әмбебап оқу әрекеттері (танымдық, реттеуші және коммуникативті), оқу қабілетінің негізін құрайтын негізгі құзыреттіліктерді және пәнаралық түсініктерді игеруді қамтамасыз етеді. Педагогикалық диагностика тапсырмаларын орындаудың өзі оқушылардан стандартты емес тапсырманың мағынасын түсінуді, жаңа әрекет әдісін өз бетінше табуды, талдаудың, синтездің, салыстырудың, жалпылаудың ойлау операцияларын орындай отырып, қажетті әрекет әдістерін өз бетінше таңдай білуді талап етеді. Диагностикалық тапсырмалар көбінесе оқушыны өз білімін жаңа, ерекше жағдайға ауыстыру жағдайына қояды, онда Ережені қолдану ғана емес, алдымен оқу материалымен зерттеу жұмыстарын жүргізу қажет. Оқушы мұндай жұмысқа дайын болуы керек. Бұл әмбебап оқу іс-әрекеттерінің бірін қалыптастыруды және Стандартта көрсетілген Мета-пәндік нәтижелерге қойылатын талаптарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді, мысалы: шығармашылық және іздеу сипатындағы мәселелерді шешу жолдарын игеру.

                  Кез-келген мұғалім білімді игеру бірнеше кезеңнен өтетінін біледі: алғашқы түсінуден және сөзбе-сөз қайталаудан түсінуге, содан кейін білімді таныс және жаңа жағдайларда қолдануға дейін. Егер студент бірінші, репродуктивті кезеңде қалса, онда үйренген білімнің дамуы үшін рөлі аз болатыны түсінікті. Диагностиканың міндеті қандай деңгейде — репродуктивті немесе өнімді-белгілі бір білімді игергенін анықтау болып табылады. Бұл мұғалімге оқушылардың ойлау икемділігін, оның үлгісін немесе өзіндік ерекшелігін бағалауды қамтамасыз етеді. 

Зерттеу міндеттеріне байланысты педагогикалық диагностиканың қолданылатын әдістері бөлінеді :

1. Эксперименттік емес (қандай да бір психологиялық ерекшеліктің бар немесе жоқтығын анықтауға қызмет етеді): сауалнама, қызмет өнімдерін талдау, бақылау, әңгіме.

2. Диагностикалық (сандық өлшеу үшін): масштабтау, тестілеу (жалпы ақыл-ой қабілеттерін, ақыл-ой дамуын сынау; қызметтің әртүрлі салаларындағы арнайы қабілеттер сынақтары; оқыту, оқу үлгерімі, академиялық жетістіктер сынақтары; жеке тұлғаның жеке қасиеттерін анықтауға арналған тесттер (есте сақтау, ойлау, Мінез және т. б.); тәрбие деңгейін анықтауға арналған тесттер, (жалпыадамзаттық, адамгершілік, әлеуметтік және басқа да қасиеттер).).

3. Эксперименттік (психикалық құбылыстарды түсіндіру үшін) бұл әдіс негізінен педагогика саласындағы ғылыми жұмыста қолданылады. Сондай-ақ, оны оқытушының күнделікті іс-әрекетінде жаңа тиімділікті тексеру және жақсы қалыптасқан жұмыс әдістерін оңтайландыру үшін қолдануға болады.

4. Қалыптастырушы (даму мүмкіндіктерін анықтау үшін): талдау, бағдарламалау, нәтижелерді хабарлау.

Бастауыш жалпы білім берудің федералды мемлекеттік білім беру стандарты жаңа білім беру нәтижесі ретінде жеке, Мета-пәндік (әмбебап оқу әрекеттері: танымдық, реттеуші, коммуникативті) және негізгі білім беру бағдарламасын игерудің пәндік нәтижелерінің жиынтығын ұсынады. Мета-пәндік құзыреттіліктер мен жеке қасиеттерді өлшеу қажеттілігі білім беру процесінің нәтижелерін зерттеуді және диагностикалауды қажет етеді.

Әр түрлі критерийлер бойынша түлектің даму деңгейін анықтаудың вариативті әдістерін қарастырыңыз. Диагноз қою үшін психолог (педагог) әр критерий бойынша бір немесе екі әдісті таңдайды. Диагностиканың фронтальды формасы сабақтың кезеңдерінің бірі немесе 1-2 апта ішінде оқушылардың жеке даму ерекшеліктерін педагогикалық бақылауды ұйымдастыру ретінде қолайлы.

"Баланың жеке даму ерекшеліктерін бақылау картасы" үлкен мектеп жасына дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балаларды бақылауды ұйымдастыруға арналған. Оның мақсаты-балалардың жеке ерекшеліктерін бақылау. Бұл бақылауларды мұғалім картада көрсетілген критерийлер бойынша жүргізеді. Бақылау нәтижелері балалардың жеке дамуының ерекшеліктерін, оқушының ішкі позициясының қалыптасуын, баланың ата-анасымен әңгімелесу материалын бағалау үшін қажет. Бақылау ХАТТАМАСЫ әрбір балаға толтырылады. Бұл хаттама мұғалім үшін қол жетімді және өте ыңғайлы, өйткені. бұл көп уақытты қажет етпейді, ал психолог өз жұмысының ерекшелігіне байланысты әр баланы соншалықты терең бақылай алмайды. Алынған нәтижелер баланың психологиялық сипаттамасын құруға негіз бола алады және қажет болған жағдайда мұғалім мен психологқа даму немесе түзету жұмыстарын жоспарлауға көмектеседі.

Педагог толтырған хаттама оу педагог-психологына беріледі. Бақылау ХАТТАМАСЫ балалардың мектепке бейімделу кезеңінде де, Бастауыш мектепте оқу процесінде де, оны бітіргеннен кейін де толтырылуы мүмкін. Хаттаманы қайта толтыруға болады (зерттеу мақсаттарына байланысты"кіру" және "шығу"). Бұл жағдайда бақылаудың әртүрлі кезеңдерінің нәтижелерін әртүрлі түсті пастамен көрсетуге болады.

 Құрметті ұстаздар! Сізден баланы (шамамен 1-2 апта ішінде) келесі көрсеткіштер бойынша бақылауды сұраймыз: баланың өзін-өзі көрсету ерекшеліктері, құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынас ерекшеліктері, оқу іс-әрекетін игерудің алғышарттарының қалыптасуы. Осы баланың тән көріністерін шеңбермен немесе құсбелгімен белгілеңіз. Әр көрсеткіш бойынша ең жарқын ерекшеліктерді ажыратуға болады (астын сызу).

1. Баланың тегі, аты, туған күні (жасы). Тексеру күні

__________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Баланың өзін-өзі көрсету ерекшеліктері

1. Мінез-құлық

* Белсенділік, жарықтық, қызметті және серіктесті таңдаудағы бастама, ашықтық, қызығушылық

* Пассивтілік, оқшаулану, немқұрайлылық

* Мазасыздық, қозғыштық

2.Эмоциялар

* Оң боялған

* Теріс (мазасыздық, қайғы, агрессия және т. б.)

* Эмоциялардың жиі өзгеруі

3. Ересектермен қарым-қатынас ерекшеліктері

* Жеделдік, шынайылық, эмоционалды жақындық

* Қашықтықты сезіну, тәрбиешінің шартты рөлін түсіну, мойынсұну

* Тәрбиешінің рөлін қабылдамау, қашықтықтың болмауы, негативизм, агрессивтілік

4. Құрдастарымен қарым-қатынас ерекшеліктері

1. Жеке қарым-қатынас:

* Құрдастарына қызығушылық, байланыс, достық қарым-қатынас, жеке жанашырлық, достық

* Байланыс орнатудағы қиындықтар, жанжал, агрессивтілік

* Өзіне деген сенімсіздік, ұялшақтық, сезімталдық, мазасыздық, байланыс орнатудағы қиындықтар

2. Іскерлік байланыс:

* Іскерлік байланыстарды орнатудың қарапайымдылығы, бірлескен іс-әрекеттің жалпы міндетін түсіну ,орталықсыздандырудың болуы (басқасын тыңдай білу, оның көзқарасын түсіну), басқа баланың жетістігіне немесе сәтсіздігіне барабар реакция

* Іскерлік қарым-қатынастың мағынасын және ондағы рөлін түсінбеу, орталықсыздандырудың болмауы, басқа баланың жетістігіне немесе сәтсіздігіне жеткіліксіз реакция

V. оқу қызметін игерудің алғышарттарын қалыптастыру