«Сабақта сараланған жұмысты ұйымдастыру тәсілдері»тақырыбында мұғалімдерге арналған оқыту семинары

        2022 жылдың 22 қарашасында біздің мектепте бастауыш және жоғары сынып мұғалімдеріне арналған «Сабақта сараланған жұмысты ұйымдастыру тәсілдері» тақырыбында семинар өтті. Оны бастауыш сынып мұғалімі Хохлунова  Н.Н дайындап, өткізді.Сабақтың басында барлық мұғалімдер күндізгі шиеленісті жеңілдетуге және сабақ алдында көңіл-күйді көтеруге көмектесетін «қамыр араластырғыш» тренингтік жаттығуына қатысты, ал қолдарымен дене жанасуы қатысушылардың бір-біріне деген жақсы расположыласын және сабақтың басында рухани атмосфераны бейнелейді.

    Презентацияны көрсету арқылы мен мұғалімдерді өз тақырыбымның теориялық мазмұнымен таныстырдым. Бұл бастауыш сынып оқушыларын сабақта оқытуға сараланған тәсілдің мақсаттары мен міндеттері, тапсырмаларды беру әдістері мен формалары, оларды шығармашылық деңгейлері, қиындықтары мен көлемі бойынша бөлу.   Мен жасаған презентацияда математика бойынша осындай тапсырмалардың мысалдары болды, оларды мұғалімдер топтарға бөліп, жауаптарын түсіндіріп, өз тұжырымдарымен растап, математика бойынша өз білімдерін қолданды. Жұмысқа мұғалімдердің үш тобы қатысты, олар кезек-кезек үш деңгейдегі тапсырмаларды орындады: танымдық қабілеті жоғары, танымдық қабілеті орташа және төмен оқушылар үшін. Сонымен, көрнекі мысалда саралау принципін түсінуге болады, яғни. танымдық қабілеттің үш деңгейі бойынша бастауыш сынып оқушыларына тапсырмаларды таңдау. Мен осындай тапсырмалардың мысалдарын келтіремін.

1. Шығармашылық деңгейі бойынша саралау.

Мысал 1. Тапсырма берілді: «вазада 4 сары алма мен 2 жасыл алма болды. 3 алма жеді. Қанша алма қалды?»

1-топқа арналған тапсырма / қиындық деңгейі төмен / мәселені шешіңіз. Оны басқа жолмен шешуге болатынын қарастырыңыз.

2-ші топқа арналған тапсырма / орташа қиындық деңгейі / екі жолмен шешіңіз. /.

3-ші топқа арналған тапсырма / қиындықтың жоғары деңгейі / тапсырманы үш жолмен шешуге болатындай етіп өзгертіңіз. Алынған мәселені үш жолмен шешіңіз.

Мысал

 2. Өрнектер берілген: 81-29+27         400+200+300-100

                                       72:9-3              400+200+30-100

                                      54:6+72:8           27:3+24:6 9

                                      84-9+8                54+6 х 3-72: 8

1-ші топқа арналған тапсырма / қиындықтың төмен деңгейі/

Өрнектердегі әрекеттерді орындау тәртібі туралы ережелерді есте сақтаңыз және есептеулерді орындаңыз

2-ші топқа арналған тапсырма / орташа қиындық деңгейі/

Өрнектерді үш топқа бөліңіз. Өрнектердің мәндерін табыңыз.

3-ші топқа арналған тапсырма / қиындықтың жоғары деңгейі/

2-ші топқа арналған тапсырманы орындаңыз. Өрнектерді екі топқа бөлуге болатын белгі туралы ойланыңыз.

2. Қиындық деңгейі бойынша саралау.

Ол неғұрлым дайындалған балаларға арналған тапсырмаларды қиындатудың әртүрлі түрлерін қамтиды: әрекеттер санын көбейту, кері тапсырманы орындау, шартты белгілерді қолдану және т. б.

Мысал: 1-ші топқа арналған тапсырма / қиындықтың төмен деңгейі/.

Әр түрлі ұзындықтағы 5 сегментті сызыңыз. Олардың ұзындығын миллиметрмен көрсетіңіз

2-ші топқа арналған тапсырма/орташа қиындық деңгейі/.

Әр түрлі ұзындықтағы 5 сегментті сызыңыз. Олардың ұзындығын миллиметрмен, миллиметрмен және сантиметрмен көрсетіңіз.

3-ші топқа арналған тапсырма / қиындықтың жоғары деңгейі/.

Әр түрлі ұзындықтағы 5 сегментті сызыңыз, сегменттерді латын алфавитінің әріптерімен белгілеңіз. Олардың ұзындығын миллиметрмен, сантиметрмен және миллиметрмен көрсетіңіз.

3. Оқу материалының көлемі бойынша саралау студенттердің негізгі және қосымша материалдарды орындауын қамтиды.

Негізгі тапсырма: "өрнектердің мәндерін табыңыз"./ Барлығы үшін.               

  15 – 7        12 – 6       13 – 8

  16 - 9         14 – 9       11 -8

Қосымша тапсырма: "әр бағандағы жауаптардың қосындысын табыңыз"

+ оқулықтан қосымша тапсырмалар

+ карточкалардағы қосымша тапсырмалар

+ дәптерлердегі қосымша тапсырмалар

+ мұғалімнің шығармашылығы мен сауаттылығы!!!

Оқыту формалары мен әдістері.

Саралаудың 2 негізгі ұйымдастырушылық тәсілі:

-- оқушылардың дербестік дәрежесі бойынша

-- оқушыларға көмек көрсету дәрежесі мен сипаты бойынша.

            Мен өз хабарламамда мұғалімдерге сараланған тәсіл балалардың білімі мен қабілеттерін ескере отырып, мұғалім құрастыратын сабақтарда және үй тапсырмаларында әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды қолдануды қамтитынын жеткізгім келді. Мұндай тапсырмалар әр түрлі деңгейдегі балаларға қол жетімді болуы керек, әйтпесе бір бала бағдарламалық материалды оңай, қиындықсыз игеріп, екіншісі оған қиын материалды үйренуге бар күшін салуы мүмкін. Сонымен қатар, бір бала өзінің қабілеттерін қолдана алмайды, өзіне қиын материалға үйретпейді, ал екіншісі өз қабілеттеріне деген сенімсіздік сезімін дамытады. Екі жағдайда да оқушылардың оқуға деген қызығушылығы жоғалады. Тек сараланған тәсіл оқу процесін жемісті, қызықты етуге мүмкіндік береді. Жұмыстағы Тәуелсіздік дағдысы оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, сараланған тапсырмалар арқылы жақсы қалыптасады. Егер прогрессивті әдістермен оқыту принципі сақталмаса, сараланған тәсіл мүмкін емес. Балаларды танымдық қабілеттерінің ең жоғары деңгейінде оқыту қажет. Осы қағиданы ұстану неғұрлым қабілетті оқушыларды анықтауға және олардың дамуына қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді. Оқуда қиындықтарға тап болған балалар үшін сараланған тәсіл оларға қол жетімді деңгейде базалық білімді қалыптастыру үшін жағдай жасауға ықпал етеді. Бүгінгі таңда жаппай жалпы білім беретін мектеп жағдайында оқуда қандай да бір қиындықтарға тап болған балалардың оңтайлы дамуы үшін алғышарттар жасау қажет. Бұл одан да маңыздысы, оқытудың бастапқы кезеңінде қалыптасқан білімдегі олқылықтар, әдетте, тұрақты үлгерімсіздікке, оқу процесіне бейімделе алмауға, оқу мотивациясын жоғалтуға әкеледі.

Мұғалімнің сыныпта саралауды ұйымдастыруы бірнеше кезеңнен тұрады:

1. Оқушылардың топтары сараланған жұмыс үшін ерекшеленетін критерийді анықтау.

2. Әзірленген критерий бойынша диагностика жүргізу.

3. Диагностика нәтижелерін ескере отырып, балаларды топтарға бөлу.

4. Саралау тәсілдерін таңдау, құрылған оқушылар топтары үшін көп деңгейлі тапсырмаларды әзірлеу.

5. Сабақтың әртүрлі кезеңдерінде оқушыларға сараланған тәсілді жүзеге асыру.

6. Оқушылардың жұмыс нәтижелерін диагностикалық бақылау, сәйкес топтардың құрамы мен сараланған тапсырмалардың сипаты өзгеруі мүмкін.

Сараланған оқытуды ұйымдастыру үшін топтық форма қолданылады. Тһебалалардың топтары оқыту әдісімен, сондай-ақ жеке ерекшеліктер, қабілеттер, қызығушылықтар негізінде қалыптасады. Бірінші топ оқушылардан тұрады.

Оқу мүмкіндіктерінің жоғары деңгейімен және үлгерімнің жоғары көрсеткіштерімен, сондай-ақ орта оқу мүмкіндіктері бар және танымдық қызығушылықтың жоғары деңгейі бар оқушылар. Бұл топ үшін ең бастысы оқытуды ұйымдастыру.

Психологиялық функцияларды орналастырудың табиғи жеделдетілген процесін тежемейтін тиісті қарқынмен. Маңызды сәтке назар аудару. Оқушылардың қызметі. Ең дарынды балалар үшін жеке тапсырмалар мен жаттығулар әзірленеді.

  Екінші топ пән бойынша үлгерімінің орташа көрсеткіштері бар оқушылардан құралған жиынтық. Бұл топ үшін мұғалім үшін ең маңыздысы оқушылардың ерікті ішкі мотивациясын қалыптастыру, мектеп мүдделерін тұрақтандыру және зияткерлік еңбекке жеке назар аудару қызметі болады. Үшінші топ танымдық қабілеті төмен оқушылардан тұрады.

Қалыптасқан танымдық қызығушылықтың төмен деңгейі, пәндер бойынша үлгерімнің төмен көрсеткіштері.

Үшінші топтағы оқушылармен жұмыс көп күш жұмсауды талап етеді. Индидің гетерогенділігі осы топ оқушыларының көрнекі ерекшеліктері дифференциалды

Топтың ішіндегі оқытудағы жеке көзқарас пен жеке көзқарас. Топтық саралауды жүзеге асыра отырып, келесі талаптарды басшылыққа алу қажет:

оқушыларға қолайлы атмосфера құру, өйткені оқу процесі ынталандырылды және бала өзінің жеке мүмкіндіктері мен ерекшеліктеріне сәйкес оқыды, ол нақты түсініп, одан не күтілетінін түсінуі керек. Құрылымы бойынша сараланған оқыту көп қырлы ұғым. Саралау элементтерін енгізу арқылы сабақтарымызда біз негізінен бір мақсатты ұстанамыз.Бұл өз бетінше жұмыс жасау кезінде әр оқушының алға жылжуының бірдей қарқынын қамтамасыз етеді. Әр оқушы өзінің шығармашылық күшімен жұмыс істейді, өзіне деген сенімділікті сезінеді, еңбек қуанышын сезінеді, бағдарламалық материалды саналы және берік игереді. Математикалық білім берудің ішінде мектептің күтілетін нәтижеге жетуіне жол бермейтін елеулі қайшылықтар пайда болды. Біріншіден, бұл әр түрлі білімді игеру мен қолдануда айқын даралыққа сәйкес келмейтін ұжымдық және фронтальды оқыту формаларының қазіргі педагогикалық процесінде үстемдік; екіншіден, бұл дәстүрлі түрде қалыптасқан оқыту әдістерінің оқушылардың жеке мүмкіндіктері мен қабілеттеріне сәйкестігі емес (бұл әсіресе математиканы оқытуда айқын көрінеді). Дифференциалды оқыту туралы айтатын болсақ, сізоның ерекшеліктері, сондай-ақ оған қойылатын талаптар.

Мен келесі талаптарды бөліп көрсетемін:  ішкі саралауды оқу мазмұнына байланысты емес (күрделендіру немесе жеңілдету), бірақ студенттерге тиісті көмек көрсету арқылы, сонымен бірге оқу мазмұнын өзгертпестен оқыту.

Математиканы оқыту процесінде математикалық қызметтің рөлін көрсету маңызды еместек математика курсында ғана емес, сонымен қатар сабақтас ғылымдарда да оқушыларды осы процеске тікелей қатысуға баулу.

Сараланған оқытудың негізгі мақсаты-Өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі бақылауға ұмтылуды қамтитын оқушылардың тәуелсіздігінің барлық түрлерін дамыту. Жеке ерекшеліктері мен қабілеттерін ескере отырып, қарапайым мектепте математиканы оқытудың деңгейлік дифференциациясы мектептің барлық сыныптарында болуы керек, бірақ әр жас үшін оның өзіндік ерекшеліктері болуы керек.Мұғалім өзінің практикалық қызметінде сыныптың ерекшеліктеріне, белгілі бір сабақтың мақсаттары, міндеттері мен мазмұнына және басқа факторларға байланысты саралау критерийлерін таңдайды.Сабақ соңында Мен барлық орта және кіші сынып оқушыларын оқытудағы сараланған және жеке тәсілдердің оң жақтары мен қиындықтарын атай отырып, айтылғандардың бәрін қорытындыладым.

Сараланған және жеке тәсілдердің оң аспектілері:

- сыныпта артта қалған оқушылардың болмауы; -- деңгейден деңгейге өз бетінше ауысатын барлық оқушылардың толық жұмыспен қамтылуы; -- жеке қасиеттерді қалыптастыру: Тәуелсіздік, еңбекқорлық, өзіне деген сенімділік,шығармашылық; - танымдық қызығушылық пен оқуға деген ынтаның артуы; - оқушылардың қабілеттерін дамыту.

Сараланған және жеке тәсілдерді жүзеге асырудағы қиындықтар: - сабақ алдында үлкен дайындық жұмыстары; - материалдың мазмұнын қайта өңдеу; - дидактикалық қамтамасыз ету; - оқушыларды осындай жұмыс түріне дайындау; - педагогикалық мониторинг.